بسمه تعالي

در زندگاني ائمه عليهم السلام آنچه لازم است  مورد تحقيق قرار گيرد ، دوران خلافت و وصايت الهي ايشان است . يعني بايد سيره هر يك از آن بزرگواران را از زمان انتقال مسؤوليت امامت و رهبري به آنان كه ايشان خليفه و وصي رسول خدا بوده اند ، بررسي نمود . بنابراين زندگي آنها از ولادت تا پيش از امامت مورد بحث ما نخواهد بود . و سيره حضرت علي عليه السلام را از رحلت پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله تا شهادت در محراب مسجد كوفه  مورد بررسي قرار مي دهيم ،زيرا در اين مدت ايشان مسوول حفظ و تبليغ اسلام بوده و زندگي شان اسوه و واجب الاتباع مي باشد .

نقش اصلي ائمه عليهم السلام

همچنان كه مي دانيم اسلام دو منبع و مأخذ دارد : قرآن كريم و سنت پيامبر صلي الله عليه و آله . قرآن را خداوند متعال خود از تغيير و تحريف حفظ فرموده است ، چنان كه مي فرمايد «إنا نحنُ نزّلنا الذكرَ و إنا لهُ لحَافظون » ما قرآن را فرستاديم و خود ما نيز آن را حفظ خواهيم كرد .

اما سنت يعني حديث پيامبر صلي الله عليه و آله كه شرح و بيان قرآن در آن است . عقايد و احكام بعد از پيامبر تحريف شد ، ولي دوازده امام كه اوصياي پيامبر خاتم ، يعني مسئول حفظ و تبليغ شريعت پيامبر در جامعه براي هدايت مردم بودند ، با مجاهدتهاي خود آن را احيا كردند و به جامعه برگرداندند . اگر بخواهيم مثالي بزنيم ، مي توانيم بگوييم كه اسلام همانند يك كشتي است كه بر امواج خروشان دريا قرار گرفته و با زنجيري به ساحل بسته شده است . اين زنجير دوازده حلقه دارد . اگر يكي از اين حلقه ها بريده شود ، كشتي از ساحل جدا گشته در اثر امواج دريا غرق مي شود . درست به همين شكل ، اگر هر يك از ائمه عليهم السلام نبودند ، اسلام باقي نمي ماند . يعني اگر مجاهدت هاي حضرت امير عليه السلام در راه حفظ و تبليغ اسلام نبود ،امام حسن و ساير ائمه عليهم السلام نمي توانستند اسلام را نگاه دارند و اگر مجاهدتهاي حضرت امير و امام حسن وامام حسين ، حضرت سجاد و بقيه ائمه عليهم السلام كه هر يك در زمان خود نشان مي دادند نبود ، اسلام امروزه در جامعه بشري وجود نداشت .

در اينجا مناسب است بخشي از زيارت جامعه را كه بهترين معرّف اهل البيت و مجموعه بسيار مناسبي در امام شناسي است ، بياوريم تا نقش اصلي ائمه عليهم السلام را از زبان دعا بشنويم :

« السّلام عليكـُم يا أهلَ بيت النبوة ... أشهدُ أنكم ... جاهدتـُم في اللهِ حقّ جهادِه حتـّي أعلنتم دعوَته و بيّنتـُم فرائضَه و أقمتـُم حدودَه و نشَرتـُم شرايعَ أحكامِه و سَننتـُم سنـّته و بيـّنتـُم فرائضَه و صِرتم في ذلك مِنهُ إلي الرّضا ... فالرّاغبُ عنكم مارق و اللازمُ لكم لاحِق ... »

سلام بر شما اهل بيت نبوت ... شهادت ميدهم كه شما ... آنچنان كه شايسته مجاهدت در راه خدا بود ، جهاد كرديد تا دعوت خدا را آشكار نموديد و احكام واجب خدا را براي مردم بيان كرديد و حدود دين را به پا داشتيد و احكام الهي را نشر نموده سنتها را استوار كرديد و به جامعه برگردانيديد تا آنجا كه در نشر و تبليغ اسلام به رضاي خدا رسيديد ... پس هر كس از شما روي گرداند ، از دين خارج شد و آن كس كه با شما بود و اسلام را از شما فرا گرفت ، رستگار شد .

اين جملات خطاب به تمامي ائمه است ،‌زيرا همگي آنان از حضرت امير تا حضرت مهدي عليهم السلام، به وظيفه خود در حفظ و تبليغ اسلام عمل نمودند و خدمت خود را در اين راه به خوبي به انجام رسانيدند. اگر مجاهدت هاي ائمه پس از وفات پيامبر نبود ، نه اسلام مكتب اهل بيت بود و نه اسلام مكتب خلفا ، نه احاديث « كافي » و « من لا يحضره الفقيه» و «استبصار» و «تهذيب» بود و نه احاديث« صحيح بخاري » و « مسلم » و احاديث مسندها و سُنن ها.

ائمه دو نوع وظيفه و خدمت به عهده گرفته اند ؛ يكي مقطعي و موقت براي زمان خاص خودشان ، و ديگري ممتد و دراز مدت براي حفظ اسلام تا آخرالزمان. هر چند كه ممكن است بعضي كارهايشان هم اثر مقطعي داشته باشد و هم اثر ممتد و دراز مدت.

فهرست خدمات حضرت اميرالمومنين عليه السلام

در اينجا به فهرست خدماتي كه حضرت اميرالمؤمنين ، علي بن ابيطالب عليه السلام كه در راستاي مسئوليت اصلي ائمه ، يعني حفظ اسلام بوده است ، اشاره مي نمائيم

جمع آوري قرآن

حضرت امير ، بعد از دفن پيامبر ، قرآن را به صورت منظم ، به همان ترتيب كه پيامبر فرموده بودند ، جمع آوري نمودند و به مردم عرضه كردند.

راهنمايي خلفا خصوصاً در احكام قضاوت

موارد زيادي در تاريخ نقل شده است كه خـُلفا احكامي را خلاف حق صادر مي كردند و حضرت امير آنها را به اشتباهاتشان واقف مي نمودند. از جمله در متعة الحج و سه طلاق در يك مجلس ، تقسيم بيت المال بطور مساوي ، و نماز تمام خواندن مسافر و...

پاسخ به سؤالات علماي اهل كتاب

پس از انتشار اسلام در بيرون جزيرة العرب و ورود اسلام به روم شرقي و ايران ، دانشمنداني از يهود و نصاري براي تحقيق به مدينه مي آمدند و در پي شناسايي پيامبر و اوصياي او بودند ، و چون دست اندركاران حكومت ، تخصصي در معارف اسلامي نداشتند و در پي پاسخ سؤالات علمي آنان مي ماندند ، نا گزير به حضرت امام علي (عليه السلام) متوسل مي شدند و آن حضرت به سؤالات ، پاسخ شافي و كافي مي دادند و مشكلات علمي آنان را حل مي كردند .

فعاليت هاي اقتصادي

بعد از وفات پيامبر ، حكومت نقشه اي براي تحريم اقتصادي عليه بني هاشم و اهل بيت طرح ريزي ، و آنها را از حقوق مالي شان محروم كرد. حضرت امير ، در مقابل اين نقشه زيان آور ، يك سلسله فعاليت هاي اقتصادي انجام داد و آن  توطئه را خنثي نمود . از جمله ايجاد باغستان ها و نهر هاي آب و...

شكستن نظام طبقاتي

خلفاي سه گانه بر خلاف دستور قرآن و سنت پيامبر در تقسيم اموال بيت المال و مناصت اجتماعي ، نظام طبقاتي ايجاد كردند و قريش را بر ساير عرب ، و عرب را بر عجم برتري دادند . اميرالمؤمنين ، علي (عليه السلام) پس از قبول حكومت ، اين نظام طبقاتي را در هم شكست و با برخورد عادلانه ، امتيازات نابجا را از بين برد.

تبليغ اسلام صحيح

خلفا با منع صحابه از نقل احاديث پيامبر و تغيير احكام الهي از جانب خود ، باعث تحريف سنت پيامبر ، و در نتيجه ، احكام اسلام شدند. حضرت علي (عليه السلام) پس از قبول حكومت با بيان عقايد و احكام صحيح در ضمن خطبه هايش براي مردم ، و با آزاد گذاشتن صحابه در نقل حديث ، معارف اسلام واقعي را به جامعه باز گرداندند.

نفي حجّيت سيره خلفا

مدرك احكام اسلامي ، قرآن و سنت پيامبر است. اما با تدبير خليفه دوم در بيعت گرفتن براي خليفه سوم ، سيره شيخين ، يعني سيره ابوبكر و عمر به آن اضافه شد. به طوري كه مسلمانان به احكامي كه خلفا در مقابل نصّ قرآن و سنت قطعي پيامبر ، بر حسب اجتهاد خود عمل كرده بودند ، پاي بند شده ، آنها را جزء دين به حساب مي آوردند. حضرت امير با نپذيرفتن حكومت به شرط عمل به سيره شيخين و سپس عمل نكردن به سيره آنها در دوران حكومت خود ، سيره خلفا را از حجّيت انداخته و نشان دادند كه تنها قرآن و سنت پيامبر مدرك احكام اسلامي است ، نه سيره خلفا .

 براي مطالعه بيشتر به كتاب نقش ائمه در احياء دين جلد ۱۵نوشته مرحوم علامه عسكري رضوان الله عليه  مراجعه فرماييد

التماس دعا