سلام علیکم و رحمة الله ،

امیر مومنان علیه السلام در باره حقیقت و مراتب توبه می فرماید :

فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام أَنَّ قَائِلًا قَالَ بِحَضْرَتِهِ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ فَقَالَ ثَکِلَتْکَ أُمُّکَ أَ تَدْرِی مَا الِاسْتِغْفَارُ الِاسْتِغْفَارُ دَرَجَةُ الْعِلِّیِّینَ وَ هُوَ اسْمٌ وَاقِعٌ عَلَى سِتَّةِ مَعَانٍ أَوَّلُهَا النَّدَمُ عَلَى مَا مَضَى وَ الثَّانِی الْعَزْمُ عَلَى تَرْکِ الْعَوْدِ إِلَیْهِ أَبَداً وَ الثَّالِثُ أَنْ تُؤَدِّیَ إِلَى الْمَخْلُوقِینَ حُقُوقَهُمْ حَتَّى تَلْقَى اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَمْلَسَ لَیْسَ عَلَیْکَ تَبِعَةٌ وَ الرَّابِعُ أَنْ تَعْمِدَ إِلَى کُلِّ فَرِیضَةٍ عَلَیْکَ ضَیَّعْتَهَا فَتُؤَدِّیَ حَقَّهَا وَ الْخَامِسُ أَنْ تَعْمِدَ إِلَى اللَّحْمِ الَّذِی نَبَتَ عَلَى السُّحْتِ فَتُذِیبَهُ بِالْأَحْزَانِ حَتَّى یَلْصَقَ الْجِلْدُ بِالْعَظْمِ وَ یَنْشَأَ بَیْنَهُمَا لَحْمٌ جَدِیدٌ وَ السَّادِسُ أَنْ تُذِیقَ الْجِسْمَ أَلَمَ الطَّاعَةِ کَمَا أَذَقْتَهُ حَلَاوَةَ الْمَعْصِیَةِ فَعِنْدَ ذَلِکَ تَقُولُ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ .

وسائل الشیعة ۱۶ ۷۷ ۸۷- باب وجوب إخلاص التوبة و شروطها

از امیر المؤمنین علیه‌السلام روایت شده است که به شخصی که در حضور حضرت گفت: استغفرالله، فرمودند: مادرت به عزایت بنشیند. می‌دانی استغفار چیست؟ استغفار درجه بلند مرتبگان بوده و شش شرط دارد:

اول - پشیمانی از گذشته.

دوم - تصمیم بگیری که هیچ‌گاه آن را انجام ندهی.

سوم - این که حقوق تمام مخلوقات را ادا کرده تا جایی که خداوند را سبکبار دیدار نمایی.

چهارم - تمام واجباتی را که ضایع کرده‌ای جبران نمایی.

پنجم - گوشتی را که از مال حرام روییده با اندوه ذوب کرده تا پوست به استخوان بچسبد و گوشت جدیدی به وجود آید.

ششم - رنج فرمان برداری را به جسم بچشانی، همان گونه که شیرینی گناه را به آن چشانیده ای.

و در این هنگام بگو: استغفرالله.

۲. البته توبه و استغفار متناسب با میزان معرفت انسان دارای مراتب بسیاری است و آنچه در این روایت بیان شده درجه کمال استغفار است .

۳. اما برای افراد معمولی همینقدر که از گناه پشیمان شده و توبه کرده و تصمیم جدی بر ترک ان بگیرند و اگر حقوقی الهی مانند نماز و روزه و یا حقوقی از مردم مانند دین و بدهکاری و ضایع کردن مال و حق انها به واسطه گناه بر ذمه او آمده آنها را ادا کند توبه و استغفار در مورد او محقق شده است