نگاهی به ماه شعبان در روايات و ادعيه
شعبان ماه بسيار شريفى است و به پيامبر اكرم (ص) منسوب است و آن حضرت اين ماه را روزه مىگرفت و به ماه رمضان وصل مىكرد و آن حضرت مىفرمود شعبان، ماه من است و هر كه يك روز از ماه مرا روزه بدارد بهشت بر او واجب می شود.
از امام صادق(ع) روايت شده است كه چون ماه شعبان فرا میرسيد امام زين العابدين (ع)اصحاب خود را جمع مىنمود و مىفرمود اى اصحاب من مىدانيد اين چه ماهى است، اين ماه شعبان است و حضرت رسول (ص) مىفرمود شعبان ماه من است پس در اين ماه براى جلب محبت پيغمبر خود و براى تقرب به سوى پروردگار خود روزه بداريد.
در ماه شعبان دعاها و اعمال خاصی وارد است كه مهمترين آنها در روز سوم اين ماه ولادت با سعادت امام حسين (ع)، روز چهارم ولادت حضرت ابوالفضل العباس(ع)، روز پنجم ولادت با سعادت امام زين العابدين (ع)، روز دهم ماه ولادت حضرت علی اكبر(ع) و شب پانزدهم شب بسيار مباركی است آن شب افضل به شهادت بعد از ليله القدر می باشد.
از حضرت صادق (ع) نقل شده است كه آن حضرت در باب فضيلت روزه شعبان فرمود چرا غافليد از روزه شعبان همچنين از ابن خالويه نقل شده در اين ماه مناجات شعبانيه بسيار خوانده شود زيرا مناجات حضرت اميرالمؤمنين و امامان دراين ماه دارای فضيلت بسيار است.
بنا بر آنچه در شماري از متون روايي وارد شده، پيامبر اکرم (ص) در يکي از سالها، به هنگام آغاز اين ماه خطبهاي خواندند و مردم را نسبت به شرافت اين ماه آگاه فرمودند.
در بحارالانوار قسمتهايي از اين خطبه چنين آمده است:
«... شعبان ماه شريفي است و آن ماه من است. حاملان عرش آن را بزرگ ميشمارند و حق آن را ميشناسند. آن ماهي است که در آن همچون ماه رمضان، روزي بندگان زياد ميگردد و در آن بهشت آذين بسته ميشود و اين ماه را شعبان ناميدهاند زيرا در آن ارزاق مومنان تقسيم ميشود و آن ماهي است که عمل در آن چند برابر ميشود و کار نيکو هفتاد برابر ثمره ميدهد».
بنا بر آنچه در حديثي ديگر که در وسايل الشيعه به آن اشاره شده ، ماه شعبان ، ماهي است که:«در هر پنجشنبه آن ، آسمانها زينت بسته ميشود، و فرشتگان به دعا ميپردازند که پروردگارا! آنکس را که در اين ايام روزه بدارد، ببخشاي، و دعايش را اجابت فرماي. پس هر کس که در روز اول شعبان دو رکعت نماز گذارد و در هر رکعت آن يکمرتبه سوره حمد و يکصد مرتبه سوره توحيد را بخواند و بعد از نماز نيز يکصد مرتبه صلوات بفرستد، خداوند تمامي حاجتهاي ديني و دنيايي او را اجابت ميفرمايد».
اما در ميان روزها و شبهاي ماه شعبان، شب نيمه اين ماه مصادف با ولادت حضرت مهدي (عج) از شرافت ويژه اي برخوردار است.
در بحارالانوار در مورد اهميت اين شب از زبان پيامبر اکرم (ص) اينگونه روايت شده است: من شب نيمه شعبان، خوابيده بودم که جبرائيل به نزدم آمد و گفت: اي محمد! آيا در اين شب ميخوابي؟
گفتم: اي جبرائيل! مگر اين شب چه شبي است؟
جبرائيل گفت: اين شب، شب نيمه شعبان است. اي محمد برخيز!. پس مرا از بستر خواب بلند نمود و آنگاه مرا به بقيع برد و گفت: سرت را بلند کن و به آسمان بنگر. اين شبي است که در آن درهاي آسمان و در رحمت الهي و رضايت او گشوده ميگردد... اي محمد! هر کس اين شب را تا صبح به تکبير، تسبيح، دعا، نماز، قرائت قرآن، انجام مستحبات و استغفار بگذراند، بهشت منزل و آرامشگاه او خواهد بود.
همچنين در حديثي ديگر که در وسايلالشيعه، بحارالانوار و مصباح المتهجد اشاره شده در خصوص فضيلت ماه شعبان آمده است:«خداوند به ذات مقدس خود سوگند خورده است که هر کس را در اين ماه به او پناه برده و از او درخواست کند، از رحمت خود محروم ننمايد».
همچنين بنابر روايت «کميل» يار وفادار اميرالمومنين(ع)، در جلسهاي يکي از ياران حضرت از ايشان درباره اين آيه شريفه سوره دخان «فيها يفرق کل أمر حکيم» سوال کرد، ايشان نيز در تفسير شب قدر که امور آدميان در آن مقدر ميشود به بيان اهميت شب نيمه شعبان پرداختند و به خصوص برخواندن دعاي حضرت خضر(ع) در اين شب تاکيد کردند.
پس از اتمام جلسه و آنگاه که کميل به منزل خود بازگشت، باز به نزد حضرت مراجعه کرد تا دعاي خضر را از ايشان فرا گيرد. حضرت نيز نخست او را امر به نوشتن کردند و آنگاه دعاي معروف کميل را براي او خواندند، و سرانجام او را به خواندن اين دعا در شب نيمه شعبان سفارش فرمودند.
در فضيلت و اعمال ماه شعبان از امام جعفر صادق (ع) روايت است که چون ماه شعبان داخل مى شد حضرت امام زين العابدين (ع) اصحاب خود را جمع مى کرد و مى فرمود: اى گروه اصحاب من مى دانيد اين چه ماهى است اين ماه شعبان است و حضرت رسول (ص) مى فرمود شعبان ماه من است پس روزه بداريد در اين ماه براى محبت پيغمبر خود و براى تقرب به سوى پروردگار خود بحق آن خدايى که جان على بن الحسين به دست قدرت اوست سوگند ياد مى کنم که از پدرم حسين بن على (ع) شنيدم که فرمود شنيدم از اميرالمو منين (ع) که هر که روزه دارد شعبان را براى محبت پيغمبر خدا و تقرب بسوى خدا دوست دارد خدا او را و نزديک گرداند او را به کرامت خود در روز قيامت و بهشت را براى او واجب گرداند.
در اين گزارش به برخي از اعمال ماه شعبان که در مفاتيح الجنان به طور مفصل آمده است، اشاره مي شود تا آنان که به دنبال آمادگي روحي براي ورود به ماه ضيافت الهي هستند از بهره هاي فراوان ماه شعبان بي بهره نمانند.
اعمال مشترکه ماه شعبان آن چند امر است:
اول : هر روز هفتاد مرتبه بگويد اَسْتَغْفِرُاللّهَ وَ اَسْئَلُهُ التَّوْبَةَ
دوم : هر روز هفتاد مرتبه بگويد اَسْتَغْفِرُاللّهَ الَّذى لا اِلهَ اِلاّ هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحيمُ الْحَىُّ الْقَيّوُمُ وَ اَتُوبُ اِلَيْهِ و در بعضى روايات الْحَىُّ الْقَيُّومُ پيش از الرَّحْمنُ الرَّحيمُ است و عمل به هر دو خوبست و از روايات مستفاد مى شود که بهترين دعاها و ذکرها در اين ماه استغفار است و هرکه هر روز از اين ماه استغفار کند هفتاد مرتبه مثل آنست که هفتاد هزار در ماههاى ديگر استغفار کند.
سوم : تصدق کند در اين ماه اگرچه به نصف دانه خرمايى باشد تا حق تعالى بدن او را بر آتش جهنم حرام گرداند از حضرت صادق (ع) منقول است که از آن جناب سوال کردند از فضيلت روزه رجب فرمود چرا غافليد از روزه شعبان راوى عرض کرد يابن رَسول الله چه ثواب دارد کسى که يک روز از شعبان را روزه بدارد فرمود به خدا قسم بهشت ثواب اوست عرض کرد يابن رسول الله بهترين اعمال در اين ماه چيست فرمود تصدق و استغفار هر که تصدق کند در ماه شعبان حق تعالى آن را تربيت کند همچنانکه يکى از شما شتر بچه اش را تربيت مى کند تا آنکه در روز قيامت برسد به صاحبش در حالتى که بقدر کوه احد شده باشد.
چهارم : در تمام اين ماه هزار بار بگويد لا اِلهَ اِلا اللّهُ وَلانَعْبُدُ اِلاّ اِيّاهُ مُخْلِصينَ لَهُ الدّينَ وَ لَوُ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ که پاداش بسيار دارد از جمله آنکه عبادت هزار ساله در نامه عملش بنويسند.
پنجم : در هر پنجشنبه اين ماه دو رکعت نماز کند در هر رکعت بعد از حمد صد مرتبه توحيد و بعد از سلام صد بار صلوات بفرستد تا حق تعالى برآورد هر حاجتى که دارد از امر دين و دنياى خود و روزه اش نيز فضيلت دارد و روايت شده که در هر روز پنجشنبه ماه شعبان زينت مى کنند آسمانها را پس ملائکه عرض مى کنند خداوندا بيامرز روزه داران اين روز را و دعاى ايشان را مستجاب گردان و در خبر نبوى است که هر که روز دوشنبه و پنجشنبه شعبان را روزه دارد حق تعالى بيست حاجت از حوائج دنيا و بيست حاجت از حاجت هاى آخرت او را برآورد.
ششم : در اين ماه صلوات بسيار فرستد.
هفتم: در هر روز از شعبان در وقت زوال و در شب نيمه آن صلوات مَرْويّه از حضرت امام زين العابدين (ع) را بخواند.
علاقه مندان مي توانند براي استفاده از متن کامل اين صلوات به مفاتيح الجنان مراجعه کنند.
هشتم : بخواند مناجات مرويه از ابن خالويه را که نقل کرده و گفته اين مناجات حضرت اميرالمؤمنين و امامان از فرزندان او است که در ماه شعبان مى خواندند.